Mycorrhiza en land- en tuinbouw

In de Nederlandse land- en tuinbouw bleven de positieve eigenschappen van mycorrhiza voor het gewas lang onderbelicht. Nu de agrarische sector staat voor grote uitdagingen ten aanzien van klimaat, natuur en waterkwaliteit, staan bodemleven en bodemgebruik steeds breder in de belangstelling. En daarmee ook het belang van mycorrhiza als onderdeel van die bodem.

Bij toepassing van mycorrhiza in de landbouw denken we in de eerste plaats aan permanente culturen, zoals fruitteelt, boomteelt en wijnbouw. Teelten die jaren op dezelfde plaats staan, waardoor er weinig verstoring van de bodem optreedt en mycorrhiza zich kunnen ontwikkelen.

De laatste jaren is er echter ook toenemende belangstelling voor de toepassing van mycorrhiza in niet-permanente teelten, zoals akkerbouw, vollegrondsgroenteteelt en bollenteelt.

De meeste akker- en tuinbouwgewassen gaan een symbiose aan met mycorrhiza. Alleen gewassen uit de families van de kruisbloemigen (koolgewassen, koolzaad, gele en zwarte mosterd) en de ganzevoetachtigen (spinazie, rode biet, snijbiet, suikerbiet) gaan geen of een zeer beperkte symbiose met de bodemschimmels aan.

Storende factoren

Gangbare landbouwmethoden ­grondbewerking, gewasrotatie, kunstmestgebruik, gewasbeschermingsmiddelen ­ zijn echter niet gunstig voor de kolonisatie van mycorrhiza. De toepassing van mycorrhiza in de land- en tuinbouw kan daarom niet los worden gezien van gerichte teeltmaatregelen.

Storende factoren voor de kolonisatie van mycorrhiza in de bodem zijn:

• Kerende grondbewerkingen
  Bekend is dat mycorrhiza zeer gevoelig zijn voor kerende bodembewerkingen. Ploegen bijvoorbeeld verstoort het netwerk van schimmeldraden in ernstige mate: de schimmels verdwijnen naar diepere grondlagen en verliezen hun werking.

• Gewasbeschermingsmiddelen
  Er zijn veel gewasbeschermingsmiddelen die een negatieve invloed kunnen hebben op mycorrhiza. Uit onderzoek blijkt echter wel dat niet alle producten even slecht zijn. Maatwerk is hierbij van groot belang.

• Kunstmeststoffen
  Enkele kunstmeststoffen, met name chloorhoudende, hebben een agressieve, vernietigende werking op mycorrhizaschimmels. Hierdoor kan de bodem niet meer werken vanuit z’n natuurlijke kracht. De wortels krijgen geen aanvoer meer via de schimmels.

• Teeltrotatie
  Een teeltrotatieschema kan eveneens bepalend kan zijn voor het al dan niet voorkomen van natuurlijke mycorrhiza. In een schema waarin stelselmatig suikerbieten, mosterd, koolzaad of andere niet-mycorrhizagewassen zitten, kunnen de bodemschimmels onmogelijk overleven. Zeker niet als ook alle onkruiden systematisch uitgeschakeld worden.

Conclusie: willen we mycorrhiza inzetten voor niet-permanente teelten, dan moeten we onze teeltmethoden daarop aanpassen.

Toediening van mycorrhiza

Afhankelijk van de teelt en het soort mycorrhizaproduct zijn er verschillende methoden om mycorrhiza toe te dienen:

• worteldip voor het aanplanten
• mengen met bovengrond voor aanplant
• aanbrengen bij het zaad
• mengen met water en verspuiten
• strooien (in plantgaten)
• irrigatie / injectie
• pluggen (bij potplanten).

Analyse uitvoeren

Agrarische ondernemers kunnen analyses laten verrichten naar aanwezigheid van mycorrhiza aan de wortels. Enkele bedrijven in Nederland zijn daarin gespecialiseerd. Een mycorrhiza-analyse is tweeledig en wordt uitgevoerd om de mate van kolonisatie te bepalen: óf er mycorrhiza aanwezig zijn aan de wortels en zo ja, of de hoeveelheid mycorrhiza voldoende is voor een effectieve werking. Voor de analyse worden worteldeeltjes van planten van het te onderzoeken perceel genomen. Deze worden uitgespoeld en krijgen een kleuringsbehandeling zodat de mycorrhiza goed zichtbaar zijn. Vervolgens worden ze onder een zeer sterke microscoop bestudeerd. Op basis van deze beelden wordt een calculatie gemaakt van de kolonisatiegraad van endo- en/of ecto-mycorrhizaschimmels.